اصطکاک قدرت و قانون (بخش اول)

اصطکاک قدرت و قانون

بخش اول-
الف- به نظر می رسد انسان ها تقریباً هم زمان با ایجاد جوامع بشری به این نتیجه رسیده اند که برای ادامه زندگی به نحو مطلوب- یا در حد قابل تحمل و قبول- وجود ضوابط لازم الاجرایی که همگان، ولو مثلاً به صورت متفاوت برای طبقات اجتماعی گوناگون، آن ها را قبول داشته باشند و در موارد لازم با قوۀ قاهره و زور اجرا شود، ضروری و لازم است.
این نظر بی شک استثناآتی دارد  و مبنای « لازم الاتباع » بودن و تفاوت ضوابط موجود در یک جامعه بر حسب طبقات اجتماعی و قومی، جنسّیت، دین و مذهب و همچنین تنوع آن ها در مقام اجرا، چیزی نیست که قابل انکار باشد و ما نیز اصلاً قصد ورود به این بحث های دیرینه را نداریم . آنچه در این قسمت می خواهیم بگوییم این است که صاحبان قدرت از دیرباز تمایل داشته اند در اجرای ضوابط یا قوانینی که خود تصویب کرده یا در تصویب آن ها نقش اصلی- یا فرعی- را داشته اند، دستشان باز باشد. یعنی بتوانند این ضوابط و قوانین را در مورد هر کس که می خواهند، آن طور که می خواهند، تعبیر و تفسیر و اجرا کنند و اگر هم مایل نبودند اصلاً اجرا نکنند.
این گرایش و تمایل را در بالاترین سطوح حکومت ها و نظام ها تا پایین ترین رده های کارگزاران و مجریانشان، کم و بیش، می توان دید. دعوای قدیمی مردم و زمامداران و دولتمردانشان نیز از همین جا ناشی شده است.
یک جنبه از این موضوع را در تصویب یا برقراری قوانین و ضوابطی با کلمات و تعبیرهای مبهم و کشدار و قابل تفسیر می توان دید که به دولت ها و حکومت ها اجازه می دهد در مقام تفسیر با استفاده از مفسرین « خودی » و « دست آموز »، معانی مورد نظر خود را از قوانین بیرون بکشند و در مقام رسیدگی قضائی و تمییز حق نیز همین نتیجه را از وجود قضات و دادرسانی ایضاً « خودی » بگیرند و به این ترتیب در مقام اجرا اصولاً مشکلی برای حل کردن باقی نماند.
البته بوده اند زمامدارانی که رودربایستی را کنار گذاشته و مثل لوئی چهاردهم پادشاه فرانسه یکباره گفته اندL’etat c’est moi .  )کشور و دولت من هستم ( امّا حکومتگران « با حیاتر » یا شاید هم « زرنگ تر » ترجیح می دهند منت اجرای قانون را به سر مردم بگذارند و در عین حال با استفاده از ابزارها و روش هایی، قانون را آن گونه که خود می خواهند اجرا کنند- یا اجرا نکنند.

ادامه دارد …