آداب شرکت وکلا در جلسه دادگاه(۱)

آداب شرکت وکلا در جلسه دادگاه(۱)

۱-  وکلا با لباس مناسب با شأن وکالت در دادگاه حاضر می‏شوند. آقایان همواره با کت و شلوار تیره رنگ و پیراهن سفید و خانمها با روپوش و روسری تیره رنگ (ترجیحاً سیاه یا سرمه‏ای).
۲-  ممکن است جلسه‏ای که پیش از وقت شما تشکیل شده پایان نیافته باشد. در این حالت صرفاً با باز کردن لای در دادگاه خود را نشان دهید و اگر ممکن باشد به منشی دادگاه ساعت رسیدگی خود را متذکر شوید و تذکر دهید که بیرون دادگاه منتظر هستید. مشکلی کلی در دادگاهها وجود دارد و آن اینکه حتی در ساعاتی از روزهایی را که می‏دانند در آن ساعات مثلاً در جلسۀ عمومی قضات هستند تعیین وقت می‏کنند. به این ترتیب وقت ساعت ۳۰/۸ به خودی خود در ساعت ۳۰/۱۰ تشکیل خواهد شد و سایر اوقات هم به همین ترتیب عقب خواهد افتاد. در تحلیل دقیق اگر کسی که ساعت ۳۰/۸ وقت رسیدگی دارد مثلاً در ساعت ۹ و در حالی که رئیس دادگاه اصلاً در محل دادگاه حاضر نشده است. با دادن لایحه‏ای به دفتر دادگاه و رونوشت دادن به رئیس مجتمع و احیاناً بعضی مراجع نظارتی محل را ترک کند از یک سو قاضی متخلف خواهد بود و از دیگر سو وقت بعدی نباید بیش از ۲ ماه باشد. اگر جلسه‏ای هم تشکیل نباشد ولی در بسته باشد، باز هم لازم است حضور خود را با قید ساعت جلسه به رئیس دادگاه و منشی اعلام کنید و در بیرون دادگاه منتظر شوید تا اجازه ورود داده شود.
۳-  پس از ورود و ادای احترام به دادگاه، منتظر می‏شوید تا اجازه نشستن داده شود. بعضی از دادگاهها روی هم انداختن پاها را توهین تلقی می‏کنند لذا بهتر است در موقع نشستن به این نکته توجه کنید.
۴-   در بیشتر موارد دادگاه پیش از شروع به رسیدگی طرفین را دعوت به سازش و صلح می‏کند. در اینگونه موارد موکل باید حضور داشته باشد و رأساً پاسخ لازم را در این مورد بدهد.
در خصوص سازش پیش از این هم گفته‏ایم.
۵-   در مرحله بعد دادگاه به شما تکلیف خواهد کرد مطالب خود را بیان کنید. هر چند در دادگاه حقوقی وکلا و اصحاب دعوی نشسته صحبت می‏کنند اما اقتضای ادب این است که ابتدا برای سخن گفتن برخیزید تا رئیس دادگاه شما را تکلیف به نشستن و ادامه صحبت کند. در این حال خواهید گفت: دعوی به شرح دادخواست تقدیمی است.
۶-   در مرحلۀ بعد طرف دعوا یا وکیلش پاسخ دادخواست را خواهند داد. گفته‏های خوانده باید دقیقاً یادداشت شود. گاهی خوانده پاسخ دعوا را طی لایحه‏ای می‏دهد. بعضی دادگاهها – البته اقلیت کوچکی از آنها – طرف را به خواندن کلّ لایحه فرا می‏خوانند و برخی دیگر لایحه را به شما می‏دهند تا مطالعه کنید و پاسخ دهید. بعضی دادگاهها توصیه می‏کنند و مهلت می‏دهند تا پاسخ لایحه کتبی داده شود. ضمناً بعضی دادگاهها وقتی نوبت به خوانده می‏رسد صورتجلسۀ سفید را به او یا وکیلش می‏دهند تا شخصاً پاسخ را بنویسد. توصیه این است که وکیل برای همۀ این حالات آمادگی داشته باشد. به عبارت دیگر وکیل باید این حضور ذهن و آمادگی را داشته باشد که بلافاصله بند بند پاسخ خوانده را – که یادداشت کرده است و یا بر مبنای متن لایحه تقدیمی خوانده – شفاهاً پاسخ دهد یا – در صورت لزوم در صورتجلسه بنویسد. استمهال برای دادن پاسخ کتبی اصولاً قابل توصیه نیست. زیرا از یک سو جایگاه و مستند قانونی ندارد و با اصول رسیدگی اختصاری سازگار نیست و از دیگر سو باعث اتلاف وقت و اطاله رسیدگی می‏شود.
۷-   برخی دادگاهها هم از طرفین می‏خواهند مطالبشان را بگویند تا به وسیلۀ رئیس دادگاه خلاصه و به منشی تقریر یا به وسیلۀ خود او نوشته شود. گاهی نیز رئیس دادگاه به وکیل تکلیف می‏کند مطالبش را به منظور نوشته شدن به وسیلۀ رئیس دادگاه یا منشی بیان کند. وکیل باید برای این مورد هم آماده باشد و بتواند با حفظ نظم و ترتیب، مطالب خود را به طور شمرده و با تأنّی دیکته کند.
۸-   گاهی طرف دعوی اگر شخصاً حاضر باشد – مطلبی می‏گوید که اقرار محسوب می‏شود و قاطع دعوی است. در اینگونه موارد باید مصراً از دادگاه خواستار ضبط و نوشتن عین مطلب بشوید. همچنین است وقتی طرف چیزی می‏گوید که هر چند اقرار نیست، اما برای شما قابل استناد و استفاده است. ممکن است دادگاه به هر علت از درج این مطالب در صورتجلسه امساک کند. شما باید با نهایت ادب و ملایمت، به ثبت و ضبط مطلب اصرار کنید و کماکان به یاد داشته باشید که این مسأله شخصی شما نیست که به آسانی از آن بگذرید. در صورتی که دادگاه نهایتاً حاضر به درج مطلب در صورتجلسه نشد شما باید پیش از امضاء صورتجلسه خلاصه آنچه را گذشته است بنویسد و امضاء کنید. اگر این هم میسر نشد، ناچار باید بلافاصله پس از خاتمه جلسه مطلب را طی لایحه‏ای به دادگاه اعلام کنید و به رئیس مجتمع و دادستان انتظامی قضات هم رونوشت بدهید. اگر دادگاه از پذیرفتن لایحه خودداری کرد باید لایحه و رونوشتها را با پست تصویری سفارشی برای دادگاه و گیرندگان رونوشت ارسال کنید.

۹-   به یاد داشته باشید اخلال نظم جلسۀ دادگاه برای افراد عادی تا ۲۴ ساعت حبس و برای اصحاب دعوا و وکلای آنان یک تا پنج روز حبس دارد. بنابراین به هوش باشید که از این حربه علیه شما استفاده نشود. بهترین تدبیر این است که همواره افرادی غیر از شما و موکل به عنوان تماشاچی یا هر عنوان دیگر در دادگاه حاضر باشند تا چنانچه مشکلی روی داد بتوان از حمایت و شهادت ایشان استفاده کرد. بدیهی است هیچ وکیلی در نظم جلسه اخلال نمی‏کند اما مواردی پیش می‏آید که برای حفظ حقوق موکل ناچار به اصرار و پافشاری است و این پافشاری ممکن است از دیدگاه قضاتی که اهل بحث و فحص نیستند اخلال در نظم جلسه تلقی شود. به هر حال هوشیاری و دقت فراوان در این مورد – به ویژه در پرونده‏های سنگین و حساس – قویاً قابل توصیه است.

منبع: کتاب هنر دفاع در درداگاهها