اطلاع رسانی و آموزش با مجله کانون وکلا

اطلاع رسانی و آموزش با مجله کانون وکلا (بهمن کشاورز)

پیش از آنکه با آغاز کارآموزی به خانواده وکالت وارد شوم، با نشریه کانون وکلا آشنا شدم. در آن روزگار تعداد نشریات حقوقی زیاد نبود. “هفته دادگستری” را داشتیم که مجموعه نظریات مشورتی اداره حقوقی وزارت دادگستری بود و با قطعی غیر متعارف منتشر می‌شد. شاید نشریه کانون سردفتران و بعدها مجله “حقوق امروز” و “حقوق مردم” هم منتشر می‌شدند. اما مجله کانون قدمتی فراتر از اینها داشت. اولین شماره آن در خرداد ۱۳۲۷ در زمانی که کانون وکلا سرپرستی منصوب از جانب وزیر دادگستری داشت (شخصی به نام آقای کامرانی)، منتشر شد و انتشار آن تاکنون با افت و خیز هایی از جهت کمی و کیفی ادامه داشته است.
در مقدمه شماره اول که عنوان “روش مجله ما” را دارد، صرف نظر از مطالبی که در تبیین روش مجله آمده، مطالبی به چشم می‌خورد که در خور توجه و تامل فراوان است:
” … در کشور ما، پس از گذشتن ۴۲ سال از تاریخ اعطای مشروطیت و پیدایش قانون، کمتر زمانی بوده است که از افراد روشن فکر و مخصوصا از طبقه وکلای دادگستری در امر ایجاد قانون مدد خواسته شده باشد. از تاریخ تصویب قانون وکالت و تشکیل کانون وکلا(منظور قانون ۱۳۱۵ است) هر چند به موجب قانون یکی از وظایف کانون بالا بردن سطح علمی و اخلاقی وکلا می باشد ولی به علت مقتضیات زمان و توهمی که حکومت از اجتماع وکلا و نشر عقاید آنان داشته در ادوار مختلفه کانون وکلا موفق نگردیده است که برای اجرای منظور قانونی خود اقدامات موثر و قاطعی بنماید … “!!
از این عبارات می توان دریافت که گرفتاری‌های وکلا و کانون وکلا قدیم است نه حادث و “توهم حکومت از اجتماع وکلا و نشر عقاید آنان” از دیرباز در ایجاد این گرفتاری ها نقش اساسی داشته است.
نگاهی گذرا به ۱۲ شماره اول مجله کانون وکلا، ما را به این نتیجه می‌رساند که محتوای این مجله – به ویژه با در نظر گرفتن تاریخ انتشار، یعنی ۱۳۲۷ تا ۱۳۲۹ – پاسخگوی نیازهای وکلای مدافع، در جامعه ای در حال گذار و تحول، بوده است. مثلا در شماره اول از “جرایم غیر عمد یا خطا و امور اتفاقی”، “صلح”، “حق مالکیت و قاعده لاضرر”، “روش قضاوت در ایران”، “کیفیت ارث خیار و نحوه اعمال آن” که ناظر به حقوق داخلی است آمده است. اما در عین حال مقاله ای هم در باب “محاکمه نورنبرگ” ارائه شده که جنبه های مختلف آن، از جمله و مهمتر از همه موضوع لزوم قانونی بودن جرم و مجازات و قبح عقاب بلا بیان و به تعبیری رکن قانونی جرایم انتسابی به متهمان، تا این زمان هم مورد بحث است. همچنین دو مقاله راجع به امور صنفی آمده است یکی تحت عنوان “وکالت دعاوی” و دیگر گزارش “طرح اصلاحی قانون وکالت پیشنهادی هیئت مدیره کانون وکلا” که مدلول آن همان مواردی است که بعدها در قالب لایحه استقلال کانون وکلا به تصویب رسید.
به گمان بنده مجله کانون خصوصیت یک نشریه مقبول و جذاب را، در بیشتر ادوار انتشارش، داشت. معیار مطلوبیت یک نشریه این است که خوانندگان منتظر شماره و شماره های بعدی باشند. این ویژگی را در بیشتر شماره‌های مجله کانون می توان یافت. زیرا مطالب به گونه ای است که برای وکلا و حقوقدانان با توجه به گرایش های تخصصی آنان می تواند گیرا و جذاب باشد. نگاهی به اسامی کسانی که با مجله کانون همکاری داشته اند سطح علمی و فنی این نشریه را آشکار می کند: دکتر آخوندی، دکتر آقا بابیان، دکتر آقایان، دکتر ابوالحمد، دکتر اخلاقی، اردلان (عبدالحمید)، دکتر الماسی، دکتر اوصیا، آلبرت برناردی، دکتر جعفر بوشهری، دکتر ابوالقاسم تفضلی، جلالی نائینی، دکتر موسی جوان، حائری شاه باغ، دکتر حسینی نژاد، سید محمد خامنه ای، ارسلان خلعت بری، محمدتقی دامغانی، علی اکبر درخشانی، دکتر مصطفی رحیمی، فواد روحانی، زین العابدین زاخری، دکتر حسن ستوده تهرانی، محمود سرشار، دکتر محمود سلجوقی، دکتر محمود شاهکار، دکتر مهدی شهیدی، دکتر پرویز صانعی، دکتر باقر عاملی، دکتر عبدالحسین علی آبادی، دکتر امیر حسین فخاری، ابراهیم فخرایی، دکتر نصرالله قهرمانی، دکتر حسین کاتبی، دکتر ناصر کاتوزیان، دکتر سید محمود کاشانی، بتول کیهانی، خسرو گیتی، دکتر تقی لطفی، دکتر احمد متین دفتری، سید علی محمد مدرس، دکتر محمد علی معتمد، دکتر مهرانگیز منوچهریان، دکتر محمدعلی موحد، دکتر حسین مهرپور، دکتر ضیاءالدین نقابت، دکتر رضا نوربها، دکتر جواد واحدی، دکتر محمد علی هدایتی، دکتر احمد هومن. بیشترین تعداد مقالات مجله کانون را مرحومان محمود سرشار، ارسلان خلعتبری، دکتر محمد شاهکار، دکتر حسینقلی کاتبی، دکتر تقی لطفی و سید علی محمد مدرس نوشته‌اند.

بدیهی است دانشمندان بسیار دیگری هم با مجله کانون همکاری داشته‌اند که ذکر نامشان باعث اطاله کلام خواهد شد. ذکر این نمونه‌ها به این منظور است که روشن شود “مجله کانون وکلا” به عنوان یک نشریه تخصصی حرفه‌ای در چه سطحی بوده و باید باشد.
مجلات قدیمی کانون از جهات دیگری هم منافعت عام دارند زیرا یافتن مطالب در آنها آسان است: بدواً همکار بسیار گرامی ما سرکار خانم بتول کیهانی – که از جهات گوناگون بر گردن کانون وکلا حق دارند – برای شماره های ۱ تا ۱۲۱  مجله فهرست موضوعی تهیه و منتشر فرمودند که نایاب شد. بعداً آقای عزت الله حسینی راد همکار اداری کانون وکلا بنا به توصیه مرحوم “داود فاطمی ابهری” قائم مقام سرپرست کانون در دوران فترت (که بارها گفته و نوشته‌ام “بی سر و صدا مرد بزرگی بود”) فهرست موضوعی مقالات را از شماره ۱ تا ۱۵۳ تهیه کردند که به اتکای آن می توان از مجموعه مقالات مجله کانون وکلا به عنوان یک دایره المعارف حقوقی با مطالب متنوع استفاده کرد.
انتشار مجله کانون تا هم اکنون ادامه دارد. البته طولانی شدن فاصله انتشار شماره ها و اینکه به علت کمبود خواننده ای که حاضر باشد برای تهیه آن هزینه بپردازد، گهگاه ناظر اهدای رایگان شماره هایی از آن به کار آموزانی که در مراسم تحلیف شرکت می کنند و یا به عموم حاضران در مجامع و گردهمایی‌های مختلف بوده‌ایم و هستیم، حکایت از آن دارد که نتیجه ارزیابی – با به کارگیری معیاری که عرض کردیم – در مورد برخی شماره های نشریه کانون، مثبت نیست. لاجرم به نظر می رسد بازنگری امور مجله از زوایای مختلف، از هر جهت، قابل توصیه است. و الله اعلم
بهمن کشاورز